Nghề nuôi nhím trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa là nghề được xác định là
một trong những con đường để xóa đói giảm nghèo. Nuôi nhím kỹ thuật đơn giản
trong khi giá trị kinh tế khá cao, chỉ cần bỏ vốn làm chuồng, mua con giống là
có thể nuôi rồi. Nuôi nhím khó khăn, vất vả không bằng một phần nuôi heo vì
nhím không hay bị bệnh, dễ nuôi, thức ăn chủ yếu là rau, củ, quả rất dễ kiếm.
Hiện nay trên địa bàn 27/27 huyện, thị xã, thành phố đang có hơn 800 hộ gia
đình đang nuôi hơn 5000 cá thể nhím. Giá trị thịt nhím thương phẩm từ 400-500
nghìn đồng/kilogam. Việc đầu tư và áp dụng đúng kỹ thuật nuôi đang giúp nhiều
hộ gia đình có kinh tế khá giả vì nuôi nhím.
Quy trình kỹ thuật nuôi nhím
1. Chuồng nuôi
Nuôi nhím còn dễ hơn cả
nuôi lợn, thậm chí có thể nuôi cả trên sân thượng nhà cao tầng. Diện tích
chuồng nuôi nhím không cần rộng lắm, trung bình 1m2/con.
Chuồng nuôi nhím nên làm nửa sáng
nửa tối, không cần ánh sáng trực tiếp, tránh mưa tạt và nắng nóng, bảo đảm khô
sạch, thoáng mát. Nền và sân chuồng làm bằng bê tông dày 8-10cm, nghiêng khoảng
3-4%, để thoát nước và để nhím không đào hang chui ra... Xung quanh khu chuồng
xây gạch cao khoảng 50 cm và rào bằng lưới thép B40, cao trên 1,5m, nuôi cả đực
và cái là 3,2 m. Có mái cao ráo che mưa nắng, chọn hướng phù hợp không nắng vào
mùa hè, không gió vào lạnh lùa vào mùa đông. Phía sau có rãnh thoát nước. Hàng
ngày dùng vòi phun nước để rửa chuồng, không để thức ăn thừa, phân nhím trong
chuồng, luôn luôn giữ cho chuồng được sạch sẽ.
- Nhím thích ở hang nhưng không nên làm hang
ngầm dưới đất, ta có thể làm hang giả cho nhím bằng tole uốn cong hoặc bằng ống
cống phi 50-60cm, để nổi trên nền chuồng, dễ vệ sinh, đảm bảo thoáng mát là
được.
- Máng uống vừa phải, rộng 20 - 25cm, cao 20 -
25cm, xây ở ngoài sân, tránh nước vung vãi làm dơ bẩn, ẩm ướt nền chuồng. Trong
chuồng nên để vài khúc gỗ, sắt hoặc đá liếm để cho nhím mài răng, không cắn phá
chuồng.
2. Con giống
Có thể nuôi thuần dưỡng nhím bắt
từ rừng về hoặc mua nhím ở các trang trại. Nhím lấy từ các trại về thường dạn
hơn. Nhím nuôi trong một tháng thì tách khỏi mẹ, nuôi riêng ra một ô khác. Mỗi
ô có thể nuôi 2 - 3 con. Nuôi chúng thêm một tháng nữa là có thể bán giống.
Nhím giống hiện nay rất hiếm, nếu muốn mua bạn phải đặt hàng trước với các cơ
sở sản xuất giống.
Khi mua cần chú ý mua nhím ở
những địa chỉ tin cậy, bảo đảm là loại nhím đã được thuần hoá, tránh mua phải
nhím rừng vì nhím rừng rất khó chăm sóc và sinh sản. Đặc biệt, nhím phải có lý
lịch, nguồn gốc rõ ràng và phải có giấy kiểm dịch, chứng nhận của kiểm lâm
(nhím là động vật thuộc đối tượng bảo tồn). Nếu mua nhím mà không có giấy chứng
nhận là vi phạm pháp luật và sẽ bị thu hồi.
3. Chăm sóc nhím sinh sản
Một con nhím có khối lượng trung
bình l5-25kg, tuổi thọ trung bình là 15-20 năm. Nhím khoảng 1 năm tuổi, nặng
10kg là có thể cho sinh sản. Chúng thường sống đơn lẻ, chỉ tới mùa sinh sản con
đực mới đi tìm bạn tình. Tỷ lệ ghép nhím là 1 đực /3-5 cái nhưng phải chú ý
nhím không giao phối đồng huyết. Nhím đực nên nhốt riêng, chỉ khi phối giống
mới thả chung.
Nhím đực khi phối giống cần cho ăn thêm thóc,
ngô, giá đậu... nảy mầm và thức ăn tinh, thức ăn giàu chất đạm, chất béo. Nhím
cái khi sinh con cũng cần cho ăn thêm thức ăn tinh, thức ăn giàu đạm, chất béo
để tăng lượng sữa cho con bú và để nhím con mau lớn, đảm bảo sức khoẻ cho nhím
mẹ tái sản xuất khi vừa cho con bú vừa phải mang thai. Nhím thường hoạt động và
ăn mạnh vào ban đêm, nên cho lượng thức ăn buổi tối nhiều hơn ban ngày.
Thời gian mang thai của nhím
thường kéo dài 3 tháng (90-95 ngày). Nhím thường đẻ vào ban đêm, một năm đẻ hai
lứa, mỗi lứa đẻ 1-3 con, thường là 2 con, trọng lượng sơ sinh bình quân 100 gam/con.
Nhím mẹ sau khi đẻ 3 ngày là chịu đực và cho phối giống cho chu kỳ sinh sản
tiếp theo. Có thể nhận biết nhím động dục bằng cách, động vào thấy chúng đứng
yên, cong đuôi lên, lúc đó hãy mang nhím con đi chỗ khác và thả nhím đực vào
phối giống, để đề phòng nhím đực cắn con.
Nhím con mới đẻ đỏ hỏn, mũm mĩm,
nhưng chỉ vài giờ sau, da chúng đã co lại, để lộ rõ những lông trắng bám trên
mình. Nhím mới sinh đến 3 ngày tuổi cần nhiệt độ ấm áp 25-30 độ C, được một
tuần tuổi là có thể chịu được nhiệt độ môi trường sống bên ngoài. Trong vòng
1-2 tháng đầu, lông còn mềm và nhím rất hiền, ta có thề bắt lên xem để phân biệt
đực cái, đánh dấu theo dõi về sau. Qua thời gian, những lông trắng này dần đạt
đến độ dài 20-25cm, hóa sừng và trở thành bộ giáp đặc trưng của loài gặm nhấm
này.
Nhím con cứng cáp rất nhanh, sau
một tháng thì nhím con biết ăn, sau ba tháng thì cai sữa. Nhím con sau cai sữa,
nếu chăm sóc nuôi dưỡng tốt có thể đạt trọng lượng bình quân 3 kg/con. Nếu
trong đàn có nhím đực sắp trưởng thành (5-6 tháng) thì phải tách đàn nuôi
riêng, nếu không nhím bố sẽ tấn công cho đến chết mới thôi (đó là quy luật tự
nhiên để bảo tồn nòi giống). Tỷ lệ đực cái thích hợp là 1/8 đến 1/10.Nhím con,
nuôi sau một năm khối lượng đạt 10kg, sau hai năm đạt 15-16kg và sang năm thứ 3
con đực đạt 20kg, con cái 17-19kg.
4 . Thức ăn
Nhím là loài ăn tạp, vì thế, thức
ăn cho nhím rất đa dạng như: côn trùng, giun, ốc, cá, rễ , lá, mầm cây, rau,
củ, quả , kể cả những loại chát, đắng,... Có thể bổ sung xương trâu, xương bò
cho nhím gặm để tăng canxi và cho nhím mài răng.
Bình
thường nhím ăn 2kg thức ăn/con/ngày. Nhưng khi nhím đẻ cần bổ sung thêm thức ăn
tinh nhiều chất đạm, chất béo, chất bột, đường... để nhím con mau lớn, nhím mẹ
đỡ mất sức, vì vừa phải tiết sữa nuôi con vừa mang thai. Thức ăn cho nhím cần
bổ sung thêm mầm, rễ cây các loại, nhím đực sẽ phối giống hăng hơn.
Tăng chất khoáng trong khẩu phần ăn cho nhím:
cho 2g muối/con/ngày, nếu có điều kiện cho 100-200 xương trâu, bò/con/ngày.
Các thức ăn cần thiết: rau, củ, quả các loại,
cám viên hỗn hợp, lúa, bắp, đậu, các loại, khô dầu dừa, đậu phộng. Khẩu phần
thức ăn cơ bản hàng ngày cho mỗi con nhím theo từng giai đoạn như sau:
+ 1-3 tháng tuổi:
0,3kg rau, củ, quả các loại, 0,01kg cám viên hỗn hợp, 0,01kg lúa, bắp, đậu các
loại
+ Từ 4-6
tháng tuổi: 0,6kg rau quả củ, 0,02kg cám viên hỗn hợp, 0,02kg lúa bắp đậu,
0,01kg khô dầu dừa, lạc.
+ Từ 7-9
tháng tuổi: 1,2kg rau quả củ, 0,04kg cám viên hỗn hợp, 0,04kg lúa bắp đậu,
0,02kg khô dầu dừa, lạc.
+ Từ 10-12
tháng tuổi: 2kg rau quả củ, 0,08kg cám viên hỗn hợp, 0,08kg lúa bắp đậu, 0,04kg
khô dầu dừa, lạc.
Nhím ăn rau, củ, quả nên ít uống
nước, nhưng cũng phải có đủ nước sạch cho nhím uống tự do, trung bình 1
lít/5con/ngày. Nhím thường uống nước vào buổi sáng và buổi trưa. Nhím không
thích tắm ướt mình, nếu bị ướt nhím sẽ rùng mình và vung lông liên tục không
tốt.
Việc
cho nhím ăn rất quan trọng, cho nhím ăn đúng cách, đúng giờ và phân bổ lượng
thức ăn từng ngày cho phù hợp. Nhím thường hoạt động vào ban đêm, nên ban đêm
nhím ăn 70% thức ăn, còn lại 30% cho ban ngày. Khi cho nhím ăn, cần phải theo
dõi phát hiện nhím ăn loại cỏ, lá cây nào để điều chỉnh kịp thời, khi cho thức
ăn lạ cần phải cho ăn từ từ, không cho ăn nhiều cùng một lúc. Các loại thức ăn
khô như lạc, đỗ và một số loại thức ăn có nhiều nước như dây khoai lang, lá lạc
tươi nên cho ăn ở mức độ vừa phải vì chúng dễ bị ỉa chảy, đầy hơi.
Nhím ở rất sạch vì vậy cần quét
dọn chuồng trại sạch sẽ, khi vào chuồng trại quét dọn, cần đi ủng để đề phòng
nhím vẩy lông sẽ bay vào chân gây đau đớn. Cần giữ yên tĩnh cho nhím, không làm
chúng hoảng sợ dẫn đến chậm lớn, đặc biệt cần giữ yên giấc ngủ vào ban ngày.
Khi nhím sinh sản cần ngăn cách các đôi cẩn thận vì nhím đực sẽ cắn chết con
của con nhím khác. Thỉnh thoảng vuốt ve chúng cho quen, khi cho ra khỏi chuồng
chúng sẽ không đi mà bám theo chủ.
5 . Phòng bệnh
Nhím có khả năng đề kháng tốt, ít
bị dịch bệnh, nhưng cũng có mắc một số bệnh thông thường:
- Bệnh ký sinh trùng ngoài da do ve, mò cắn
gây nên ghẻ lở, ta có thể dùng thuốc bôi hoặc nhím tự liếm cũng khỏi. Để phòng
bệnh ký sinh trùng ngoài da, ta nên vệ sinh sát trùng chuồng và xung quanh
chuồng mỗi tháng 1-2 lần.
- Bệnh đường ruột: Do khẩu phần thức ăn ta
cung cấp không đầy đủ như ngoài thiên nhiên nên nhím có thể bị tiêu chảy, trong
trường hợp đó, ta có thể dùng thuốc trị tiêu chảy hoặc bổ sung thêm thức ăn
đắng, chát như ổi xanh, cà rốt, rễ rau, rễ dừa... Để phòng bệnh tiêu chảy, ta
nên cân đối khẩu phần thức ăn đầy đủ cho nhím, không nên cho nhím ăn các loại
thức ăn ẩm mốc, hôi thối, bẩn thỉu…
Bài viết: Xuân
Quyết