Nấm rơm là loại thực phẩm phổ biến, thơm ngon, bổ dưỡng, dễ trồng,
nhanh thu hoạch. Cứ mỗi tấn rơm ra trồng nấm trừ chi phí trong thời gian 15 – 20
ngày có thể lãi từ 500.000 – 700.000 đồng. Bã sau khi trồng nấm chế biến thành
phân sinh học cao cấp. Ngoài ra, bã nấm còn dùng để nuôi trùn đất, lấy trùn
nuôi gia cầm, gia súc và tôm, cá.
Dưới đây, chúng tôi
xin giới thiệu Kỹ thuật trồng nấm rơm đạt hiệu quả tốt và cho năng suất cao nhất hiện
nay:
1.Thời vụ trồng nấm rơm
Nấm rơm có thể trồng được quanh năm. Mùa Đông Xuân, giáp Tết
Nguyên đán, có gió lạnh thì phải chắn gió, giữ ấm và làm mô nấm lớn hơn. Mùa
mưa cần làm mái che hoặc tủ rơm dầy hơn để giảm độ ẩm, làm nền mô cao để tránh
ngập úng. Ở những nơi có nhiều gió, gió mạnh cần làm rào chắn gió, bố trí các
mô nấm thẳng góc với hướng gió.
2.Chuẩn bị rơm để trồng nấm
Rơm đã đủ điều kiện để chất nấm phải đạt yêu cầu:
+ Rơm rạ mềm hẳn.
+ Có màu vàng tươi.
+ Có mùi thơm đặc trưng của rơm rạ khi lên men.
– Rơm được chất thành đống, chiều rộng 1,5-2m, chiều dài 4-8m.
Khi chất đống, cứ mỗi lớp rơm cao 20-30cm tưới nước để cho rơm thấm đều và dùng
chân dậm cho dẽ, tiếp tục chất các lớp tiếp theo cho đến khi đống rơm có chiều
cao 1,3-1,5m. Sau đó lấy nylon, rơm khô hoặc lá chuối tủ xung quanh để giữ ẩm
và giữ nhiệt. Vài ngày sau khi ủ, nhiệt độ trong đống ủ lên cao khoảng 60- 70
độ C, sẽ làm chết các mầm nấm dại và phân hủy một phần chất hữu cơ trong rơm
rạ, giúp cho nấm rơm dễ hấp thu chất dinh dưỡng, phát triển thuận lợi sau
này.Sau khi ủ rơm từ 10-12 ngày, đống rơm ủ sẽ xẹp xuống, chiều cao khoảng
0,8-1,0m. Lúc này có thể đem rơm chất ra luống.
3. Chọn meo giống để trồng
Là khâu quan trọng có ảnh
hưởng rất lớn đến năng suất trồng nấm. Chọn meo giống tốt, đúng tuổi, không
nhiễm tạp khuẩn sẽ cho năng suất cao và chất lượng nấm tốt.
– Tiêu chuẩn bịch meo tốt:
Sợi tơ nấm màu trắng trong, mở nắp bịch có mùi tương tự như nấm rơm. Tơ nấm
phát triển đều khắp mặt trong bịch meo. (Riêng một số meo giống, khi tơ trưởng
thành, bắt đầu kết tụ lại thành những hạt màu đỏ nâu vẫn cho năng suất tốt).
Một bịch meo giống nặng trung bình 120g đến 200g, có thể gieo trên mô nấm rộng
0,5m cao 0,4- 0,5m, chiều dài liếp 4-5m hoặc khoảng 6 kg rơm đã xử lý vôi.
– Lưu ý khi chọn meo
giống:
Không chọn sử dụng bịch meo có đốm màu nâu, đen, vàng cam vì đã bị nhiễm nấm
dại. Không chọn bịch meo phía dưới đáy bịch bị ướt, bị nhão và có mùi hôi chua.
4. Xếp mô và rắc meo giống
Lấy rơm trong đống đã ủ, dỡ bỏ lớp rơm ngoài mặt đống ủ. Lấy rơm
đã ủ bên trong mang đi xếp mô trồng nấm, cố gắng xếp hết trong ngày phần rơm đã
dỡ lớp đậy khi ủ. Phải xử lý vôi trên bề mặt trước khi chất mô nấm rơm. Có 3 cách :
Cách 1: Rãi một lớp rơm đã ủ
lên mặt liếp, tiếp đó tưới nước. Dùng tay đè dẽ dặt sao cho có chiều rộng theo
mặt liếp khoảng 50cm, chiều cao 20cm. Rải meo giống dọc hai bên luống, cách mép
luống 5-7cm. Tiếp tục lặp lại thao tác trên cho lớp rơm thứ 2, thứ 3… Nếu ủ ba
lớp thì phía trên không rãi men giống, chỉ rãi rơm khô dầy 4-5 cm. Tưới nước đè
dẽ dặt, vuốt mặt ngoài cho mô láng, gọn. Vuốt mô không gọn, mặt ngoài mô không
láng khi thu hoạch nấm sẽ làm hư các nụ nấm nhỏ, làm giảm năng suất.
Cách 2: Rơm sau khi ủ
chín được cuốn thành từng bó, đường kính 15-20cm, chiều dài từ 45-50cm, xếp dẽ
dặt từng lớp. Sau mỗi lớp rơm, rãi meo dọc hai bên luống, cách mép luống 5-7cm,
tiếp tục xếp như trên cho lớp rơm thứ 2, thứ 3… Nếu chỉ ủ ba lớp thì phía trên
chỉ rãi rơm khô dầy 4-5cm, tưới nước đè dẽ dặt, vuốt mặt ngoài cho mô láng,
gọn.
Cách 3: Đặt khuôn theo diện
tích hiện có sao cho thuận lợi khi đi lại, chăm sóc nấm và tiết kiệm diện tích.
Chiều ngang mặt mô từ 0,3-0,4 mét, chiều cao từ 0,35 – 0,4. Trải một lớp rơm rạ
vào khuôn dày 10-12cm. Cấy một lớp giống viền xung quanh cách mép khuôn 4-5cm.
Tiếp tục làm như vậy đủ 3 lớp. Lớp trên cùng trải rộng đều khắp trên bề mặt
(lớp thứ 4).
Lượng giống cấy cho
1,2m mô khoảng 200-250g. Mỗi lớp giống cấy xong dùng tay ấn chặt, nhất là xung
quanh làm thành mô. Trung bình một tấn rơm rạ khô trồng được trên dưới 90-100
mét mô nấm
5. Chăm sóc mô nấm đã cấy giống
Tùy thuộc địa điểm trồng trong nhà hay ngoài trời (sân bãi, dưới
tán cây, đồng ruộng,…) mà cách thức chăm sóc sẽ khác nhau.
Trồng trong nhà: Sau 3-5 ngày đầu không
cần tưới nước, những ngày tiếp theo quan sát bề mặt mô nấm thấy rơm rạ khô cần
phun nhẹ nước trực tiếp xung quanh. Chú ý phải tưới nước khéo, nếu tưới mạnh
(hạt nước lớn) dễ làm sợi nấm tổn thương, ảnh hưởng tới năng suất vì lúc này
sợi nấm đã phát triển ra tận phía ngoài thành mô. Đến ngày thứ 7-8 bắt đầu xuất
hiện nấm con (giai đoạn ra quả), 3-4 ngày sau nấm lớn nhanh to bằng quả táo,
quả trứng, vài giờ sau nấm có thể sẽ nở ô dù.
Nấm ra mật độ dày, kích thước lớn cần tưới 2-3 lượt nước cho một
ngày. Lượng nước tưới một lần rất ít (0,1 lít cho 1,2 mét mô/ngày). Nếu tưới
quá nhiều nấm dễ bị thối chân và chết ngay từ lúc còn nhỏ.
Trồng ngoài trời: Đóng mô nấm ngoài trời
thường bị các đợt mưa lớn, nắng nóng làm hư hỏng, vì thế cần che phủ thêm một
lớp rơm rạ khô trên bề mặt mô nấm. Lớp rơm rạ này còn tốt, xếp theo một chiều,
phủ theo kiểu lợp mái nhà. Chiều dày 4-5 cm. Tất cả các bề mặt của những mô ở
mép ngoài khu vực trồng cũng cần che phủ bằng lớp rơm phủ áo, kiểm tra nếu thấy
mô nấm bị khô có thể tưới trực tiếp lên lớp áo phủ nhiều lần trong ngày, sao
cho lớp rơm phía ngoài của mô nấm không bị mất nước.Nhiệt độ mô nấm trong những
ngày đầu khoảng 38-40oC là tốt nhất. Việc tưới nước tương tự như với nấm trồng
trong nhà.
Chăm sóc mô nấm: Theo dõi nhiệt độ và
ẩm độ là khâu quan trọng nhất trong quá trình sản xuất. Ẩm độ là yếu tố hàng
đầu, vì ẩm độ giúp quá trình phân hủy rơm rạ thuận lợi từ đó sẽ tạo nhiệt độ
trong mô nấm. Nếu ẩm độ dư, thừa nước: Nhiệt độ sẽ giảm, mô nấm bị lạnh. Nếu độ
ẩm thiếu, mô bị khô nhiệt độ tăng.
Giữ ẩm độ thích hợp: Khi kiểm tra mô nấm,
rút một nắm (khoảng 15-20 cọng) rơm ở giữa luống, bóp chặt trong lòng bàn tay,
nước hơi rịn qua kẽ tay là vừa. Nếu nước không rịn qua kẽ tay là khô, phải tưới
nước. Nếu thấy nước chảy qua kẽ tay thành giọt là dư nước, phải ngưng tưới nước
và ngày đó phải dỡ áo mô cho nước bốc hơi. Trong mùa mưa phải làm mái che sau
khi dỡ áo mô.
Điều chỉnh nhiệt độ
bằng cách tưới nước và đậy mô: Khi kiểm tra mô nấm, thấy nhiệt độ tăng, rơm
ủ thiếu nước cần dùng thùng vòi sen tưới cho mô nấm. Tránh dùng vòi nước mạnh
sẽ làm hư những sợi tơ và nấm nhỏ. Nếu chỉ tăng nhiệt độ mà không achat sildenafil citrate
bodybuilding thiếu nước, phải giảm rơm áo bị ướt thay bằng rơm khô để
giảm sức nóng và thoát bớt nhiệt. Khi kiểm tra mô nấm thấy nhiệt độ giảm, mô bị
lạnh: Ngưng tưới nước, dỡ bớt áo mô, mái che nắng… để giúp mô hấp thu được
nhiều nắng. Nếu là mùa mưa, cần dùng nylon, màng phủ nông nghiệp (đậy phía đen
lên trên) để mô nấm giữ nhiệt, tăng nhiệt độ bên trong.
– Đảo rơm áo mô: Sau khi chất mô 5-8 ngày, dỡ rơm áo ra, xốc cho
tơi và đậy trở lại cho mô nấm. Cần phải đảo áo mô để tránh tơ nấm ăn lan ra
ngoài, không tạo được nấm.
7. Sâu bệnh và cách phòng chống: Trong quá trình
trồng nấm rơm thường có một số sâu bệnh hại nấm:
– Nấm dại (nấm mực) do độ ẩm nguyên liệu quá cao. Loại này không
gây hại nhưng cạnh tranh dinh dưỡng của nấm rơm, cần điều chỉnh độ ẩm nguyên
liệu lúc đem trồng, hạn chế tưới khi chăm sóc.
– Các loại nấm mốc (mốc xanh, vàng, đen,…). Loại này nguy hiểm,
nguyên nhân có thể do nguyên liệu bị nhiễm bệnh từ trước. Nhà xưởng vệ sinh
không sạch sẽ, khu vực nuôi trồng ẩm thấp, đã trồng nấm nhiều lần,… Cần loại bỏ
những mô đã bị bệnh ra xa khu vực nuôi trồng thậm chí đem chôn sâu hoặc đốt để
ngăn chặn nguồn bệnh lây lan. Việc dùng các hóa chất để phun trực tiếp lên mô
nấm ít có hiệu quả, tốt nhất là phòng ngừa trước.
– Côn trùng phá hoại (chuột, gián, kiến, mối,…) chúng gặm nhấm
sợi và cây nấm, đào hang, làm xáo trộn mô nấm, ăn giống nấm vừa cấy xong,… Dùng
thuốc bẫy chuột, gián, kiến,… tại khu vực nuôi trồng nấm.
8.Thu hoạch
– Sau khi ủ rơm 10-14
ngày có thể thu hoạch: thời gian thu hái nấm, tùy loại meo và cách ủ. Nấm ra rộ
vào ngày thứ 12-15; sau đó 7-8 ngày ra tiếp đợt 2 và thu hái trong 3-4 ngày thì
kết thúc vụ trồng nấm ( 25-30 ngày).
– Thời điểm hái nấm: Thu hái mỗi ngày 2
lần. Lần thứ 1 vào sáng sớm trước 6 giờ. Thu hái lần thứ 2 vào khoảng 14-15 giờ
chiều.
– Chọn nấm đủ tiêu chuẩn để hái: Nấm
rơm phát triển liên tục và nhiều cây dính vào nhau. Cần phải chọn lựa để hái
những cây còn búp, hơi nhọn đầu. Cách hái, xoay nhẹ cây nấm, tách ra khỏi mô.
Không nên để sót chân nấm trên mô, vì phần chân nấm khi thối rữa, sẽ làm hư các
nụ nấm kế bên. Sau khi hái xong, đậy kỹ áo mô lại.
– Thời gian thu hoạch nấm thường 7-10
ngày. Năng suất trung bình 1,5kg nấm tươi trên 1m liếp nấm.
Nấm sau khi thu hái cần tiêu
thụ ngay trong 2-3 giờ. Nếu muốn để ngày hôm sau cần bảo quản ở nhiệt độ từ
10-15 độ C.
Nguyễn Yến - Phòng thông tin KH&CN