Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đang rà soát, sửa đổi các
quy định về xét duyệt nhiệm vụ KH&CN theo hướng đơn giản hóa thủ tục hành
chính, tạo thuận lợi để doanh nghiệp (DN) tham gia nghiên cứu và ứng dụng kết
quả nhiệm vụ KH&CN vào sản xuất, kinh doanh cũng như xây dựng cơ chế hợp
tác công - tư trong đầu tư mạo hiểm cho KH&CN và đổi mới sáng tạo.
Thứ trưởng Bộ KH&CN Lê Xuân Định
Hỗ trợ DN hoạt động đổi mới sáng tạo, trong đó tập trung vào
nâng cao năng lực đổi mới, hấp thụ và làm chủ công nghệ cũng như đổi mới về
nhận thức, coi đầu tư cho KH&CN là đầu tư cho phát triển. Mặt khác, cần
tiếp tục hoàn thiện chính sách để chuyển dịch theo định hướng đưa DN trở thành
trung tâm của hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia - Thứ trưởng Bộ KH&CN Lê
Xuân Định nhấn mạnh.
Trong giai đoạn 2016-2020, với những chính sách và hành động
quyết liệt của Chính phủ, tăng trưởng kinh tế nước ta ở mức cao và ổn định có
phần đóng góp quan trọng của việc gia tăng ứng dụng và đổi mới công nghệ trong
các ngành, lĩnh vực. Đáng chú ý, đầu tư cho KH&CN trong những năm qua
đánh dấu sự chuyển biến mạnh mẽ trong đóng góp của xã hội, nhất
là từ khu vực DN. Nếu như khoảng 10 năm trước đây, kinh phí hoạt
động KH&CN chủ yếu dựa vào ngân sách Nhà nước (khoảng 70-80%
tổng đầu tư cho KH&CN), thì đến nay, đầu tư cho KH&CN từ ngân
sách Nhà nước và từ DN đã tương đối cân bằng với tỷ lệ tương ứng
là 52% và 48%.
Trước những khó khăn, thách thức
do dịch COVID-19, việc phát huy các thành tựu nghiên cứu công nghệ cùng với việc
thúc đẩy mạnh sự phối hợp hiệu quả giữa cơ quan quản lý, viện nghiên cứu và DN
trong việc nghiên cứu ứng dụng công nghệ đã tạo ra các sản phẩm, giải pháp có
chất lượng trong kiểm soát, phòng chống dịch bệnh.
Mặc dù, hoạt động KH&CN có những đóng góp trong tăng trưởng
kinh tế và phát triển xã hội nhưng năng lực đổi mới công nghệ, hấp thụ công
nghệ và đổi mới sáng tạo của DN trong nước còn nhiều hạn chế. Mặt khác, các DN
khởi nghiệp vừa và nhỏ khó tiếp cận được các nguồn vốn, tín dụng để tiến hành
đổi mới công nghệ do vướng mắc về điều kiện tài sản bảo đảm. Nhiều DN chưa
có tầm nhìn dài hạn về việc cải tiến, đổi mới công nghệ để phát triển bền
vững; các nỗ lực đổi mới công nghệ tại DN còn mang tính nhỏ lẻ, thiếu hệ thống
và chưa tận dụng được các thế mạnh, điều kiện thuận lợi của từng địa phương,
từng vùng miền…Bên cạnh đó, nhận thức của các cơ quan quản…. lý về chấp nhận
rủi ro trong đầu tư ứng dụng, cải tiến và đổi mới công nghệ còn khó thực thi do
chưa có sự đồng bộ trong các quy định pháp luật. Chính sách về mua sắm công
chưa tạo động lực khuyến khích cho việc sử dụng sản phẩm, dịch vụ là kết quả
của hoạt động đổi mới, phát triển công nghệ của DN trong nước. Còn thiếu các
biện pháp hỗ trợ của Nhà nước cho các DN đưa sản phẩm là kết quả của nghiên
cứu, phát triển, đổi mới công nghệ tiếp cận được với các thị trường tiềm năng. Hơn
nữa, liên kết giữa các DN, giữa DN với viện - trường và các cơ quan quản lý Nhà
nước Trung ương và địa phương trong đổi mới, ứng dụng, chuyển giao và phát
triển công nghệ còn yếu; chưa có cơ chế khuyến khích sử dụng lực lượng lao động
của viện - trường tham gia vào hoạt động đổi mới, cải tiến, phát triển công
nghệ tại DN…
Thực
tiễn cho thấy các quốc gia và vùng lãnh thổ thành công trong quá trình chuyển
từ thu nhập thấp sang thu nhập cao đều dựa vào KH&CN, đổi mới sáng tạo
(điển hình như Hàn Quốc, Singapo, Ba Lan, Đài Loan…). Từ kinh nghiệm của các
quốc gia thành công và từ thực tiễn nước ta, trong giai đoạn tới đây, để KH&CN,
đổi mới sáng tạo thật sự là động lực chính trong tăng trưởng kinh tế, chúng ta
cần tập trung vào 6 phương hướng trọng tâm.
-
Một là, phải hoàn thiện thể chế để tạo điều kiện thuận lợi cho các DN, tổ chức
KH&CN, viện nghiên cứu, trường đại học tiến hành các hoạt động KH&CN,
đổi mới sáng tạo, đặc biệt là cần có các cơ chế, chính sách mới đột phá, vượt
trội và các chính sách thử nghiệm cho các mô hình mới trong phát triển kinh tế,
mô hình kinh doanh mới, khuyến khích và thúc đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu
KH&CN, đổi mới sáng tạo.
-
Hai là, tăng cường đầu tư cho KH&CN và đổi mới sáng tạo, tập trung vào huy
động tối đa nguồn lực xã hội, trong đó từ DN là chủ yếu để đầu tư cho
nghiên cứu và phát triển (R&D) nói riêng và đầu tư cho KH&CN, đổi mới
sáng tạo nói chung.
-
Ba là, phát triển thị trường KH&CN và đổi mới sáng tạo trên nguyên tắc tiếp
cận theo thông lệ quốc tế để tăng nhanh giá trị giao dịch hàng hóa
KH&CN và đổi mới sáng tạo. Hỗ trợ phát triển các tổ chức trung
gian, môi giới để tăng cường hoạt động dịch vụ môi giới, tư vấn chuyển
giao công nghệ. Phát triển đồng bộ hệ thống hạ tầng quốc gia của
thị trường KH&CN bao gồm sàn giao dịch công nghệ, cơ sở dữ liệu
tích hợp, dùng chung và các cộng cụ để kết nối thị trường…
Hình thành các kênh nhập khẩu công nghệ tiên tiến đáp ứng yêu cầu sản
xuất kinh doanh và đổi mới sáng tạo của các DN trong nước đặc biệt
là đối với các lĩnh vực công nghiệp/ ngành hàng xuất khẩu chủ lực
của Việt Nam.
-
Bốn là, tập trung vào đổi mới công nghệ theo hướng trang bị công nghệ phù hợp
trong toàn bộ nền kinh tế, đặc biệt là trong các DN nhằm tạo ra tác động tích
cực để nâng cao năng suất, chất lượng của các DN, của các ngành và của toàn bộ
nền kinh tế. Từng bước nâng cao trình độ và năng lực công nghệ của quốc gia
theo định hướng tăng nhanh tỷ lệ công nghệ cao, giảm dần công nghệ thấp và
trung bình, ưu tiên đặc biệt cho xây dựng kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế
tuần hoàn.
-
Năm là, chú trọng phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực chất
lượng cao, nhân lực kỹ thuật, nhân lực quản trị công nghệ, nhân lực quản trị DN
bao gồm cả nhân lực có kỹ năng được đào tạo phù hợp và thích ứng với nhu cầu
của thị trường, nguồn nhân lực phù hợp với cuộc cách mạng công nghệ lần thứ tư
và chuyển đổi số quốc gia.
-
Sáu là, nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo trong các DN mà trọng tâm là năng lực
đổi mới công nghệ và năng lực quản trị DN. Hỗ trợ DN để có khả năng hấp thụ,
làm chủ công nghệ mới chuyển giao từ nước ngoài và công nghệ tạo ra trong nước,
tiến tới tự chủ công nghệ, qua đó từng bước xây dựng nền kinh tế tự chủ của đất
nước.
Để
có những chính sách chuyển dịch theo định hướng đưa DN trở thành trung tâm của
hệ thống đổi mới sáng tạo, Bộ KH&CN cần có những giải pháp, cơ chế rõ ràng
trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 hiện nay:
-
Đối với Doanh nghiệp, Bộ KH&CN sẽ rà soát, sửa đổi các quy định về xét
duyệt nhiệm vụ KH&CN theo hướng đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo thuận
lợi để DN tham gia nghiên cứu và ứng dụng kết quả nhiệm vụ KH&CN vào sản
xuất - kinh doanh. Đồng thời tiếp tục triển khai các chính sách để phát triển
mạnh mẽ DN khởi nghiệp sáng tạo, biến khởi nghiệp sáng tạo là một trong những
động lực đột phá cho đổi mới mô hình tăng trưởng; xây dựng và phát triển các
trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia; đẩy nhanh thành lập các trung tâm khởi
nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia, trước mắt tại Hà Nội, Đà Nẵng, Thành phố Hồ
Chí Minh; tăng cường liên kết các mạng lưới đổi mới sáng tạo trong và ngoài
nước. Đặc biệt có chính sách thúc đẩy khu vực tư nhân, cá nhân và các DN lớn
đầu tư mạo hiểm cho khởi nghiệp sáng tạo; xây dựng cơ chế hợp tác công - tư
trong đầu tư mạo hiểm cho KH&CN và đổi mới sáng tạo. Mặt khác, Bộ cũng
triển khai đồng bộ, tổng thể các giải pháp nâng cao năng suất lao động, chất
lượng sản phẩm, hàng hóa của DN thông qua các hoạt động hỗ trợ về đổi mới,
chuyển giao, ứng dụng và làm chủ công nghệ, tiêu chuẩn - đo lường - chất lượng,
khai thác sáng chế và xác lập quyền sở hữu trí tuệ, thông tin về KH&CN;
khuyến khích DN đầu tư nước ngoài hình thành các trung tâm nghiên cứu và triển
khai, đổi mới sáng tạo tại Việt Nam.
-
Đối với các viện nghiên cứu, đại học, tổ chức KH&CN, cần có chính sách,
giải pháp để đại học thực sự trở thành các trung tâm nghiên cứu
KH&CN. Bộ KH&CN là đầu mối định hướng nội dung hoạt động
KH&CN, quản lý điều hành các chương trình, đề tài nghiên cứu
khoa học và phát triển công nghệ; phối hợp với Bộ GD&ĐT có cơ
chế liên quan đến giảng viên tham gia hoạt động KH&CN ở DN; ươm tạo
DN khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trong các cơ sở giáo dục đại học. Đồng thời
xác định, quy hoạch lại hệ thống cơ sở nghiên cứu KH&CN của
Việt Nam trong thời kỳ mới, ngoài hai Viện Hàn lâm: Khoa học và Công
nghệ Việt Nam và Khoa học xã hội Việt Nam, hai Đại học Quốc gia: Hà
Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, các viện nghiên cứu trực thuộc bộ,
ngành... cần đặc biệt lưu ý đến các trường đại học, các viện
nghiên cứu thuộc DN.
Từ đó,
xác định nhiệm vụ đặt hàng nghiên cứu, nguồn lực Nhà nước sẽ tập
trung đầu tư, mức độ đầu tư và cơ chế tài chính, chính sách
hỗ trợ, khuyến khích, động viên DN tham gia phát triển KH&CN, củng
cố hệ thống các cơ sở nghiên cứu KH&CN; sửa đổi, hoàn thiện quy
định pháp luật về cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập,
nhất là đối với các tổ chức KH&CN công lập.
Mai Hương (Nguồn: Báo Chính Phủ)